⏳ Erteleme DavranıŞı: Zaman Kaçmaz, Biz Kaçarız

Bazen yapmak istediklerimizi sürekli erteliyoruz, değil mi?Bir türlü o işe başlayamıyoruz.“Birazdan yaparım.”“Zihnim yorgun.”“Yarın kesin başlıyorum.”

Tanıdık geldi mi? Aslında çoğu insan bu döngünün içinde .Ve ilginçtir, bunun adı tembellik değil.Psikolojide bu duruma prokrastinasyon, yani erteleme davranışı deniyor.

🧠 1. Neden Erteliyoruz?

Ertelemenin altında genellikle kaygı, mükemmeliyetçilik ve öz-yeterlik eksikliği yatar.Yani aslında sorun “isteksizlik” değil, “başaramam” korkusudur.

Harvard Üniversitesi’nden psikolog Timothy Pychyl, ertelemenin bir “duygusal düzenleme hatası” olduğunu söyler.Yani biz görevden değil, görevle ilgili duygudan kaçarız.Mesela bir sunum hazırlamak gözünde büyür.Zihnin hemen bir kaçış planı yapar: “Önce evi toplayayım, sonra daha iyi odaklanırım.”Ama o “sonra” hiç gelmez.

Bir örnek düşün: Üniversitede final haftasındasın.Sınava çalışmak zorundasın ama bir anda dolabı düzenlemeye başlıyorsun.Zihin seni kandırır, çünkü “aktif görünürken aslında kaçıyorsundur.”

🔍 2. Beynin Rolü: Erteleme Bir Duygu Yönetimi Meselesi

Nöropsikolojik olarak bakarsak, erteleme beynin iki bölgesi arasındaki bir çatışmadır.

• Limbik sistem hemen keyif almak ister.

• Prefrontal korteks uzun vadeli hedefleri düşünür.

Bir araştırmada (Steel, 2007) erteleyen kişilerin, beynin ödül merkezinde (nucleus accumbens) kısa vadeli hazlara daha duyarlı olduğu gözlemlenmiştir.Yani bir işi ertelediğimizde “rahatlama” hissi gerçek bir nörokimyasal ödül yaratıyor.Ama ne yazık ki bu, kısa ömürlü bir huzur.

Kanada’da yapılan başka bir deneyde, sürekli erteleyen bireylerin stres hormonu kortizol seviyelerinin, erteleme yapmayanlara göre gün sonunda daha yüksek olduğu tespit edilmiş.Yani “biraz rahatlayayım” derken, aslında kendini daha fazla strese sürüklüyorsun.

💭 3. Ertelemenin Farklı Türleri

Her erteleme aynı değildir.Psikologlar üç ana türden söz eder:

1. Kaçınmacı Erteleme:Başarısız olmaktan korkarsın, bu yüzden başlamazsın.“Ya yapamazsam?” düşüncesi seni sabitler.

2. Kararsız Erteleme:Çok fazla düşünürsün, analiz ederken felç olursun.“Acaba bu doğru zaman mı?”

3. Mükemmeliyetçi Erteleme:İşe başlamak için en uygun zamanı, en doğru koşulu beklersin.Oysa o koşul hiçbir zaman gelmez.

🌿 4. Ertelemeden Kurtulmak İçin Ne Yapabiliriz?

İlk adım fark etmek.Ertelediğin şeyin ne olduğunu değil, neden ertelendiğini görmek.

• Görevi küçült: “Yapamam” değil, “bir kısmını yapabilirim.”

• 5 Dakika Kuralı: Sadece 5 dakika başla. Beyin başladığında devam etmeye meyillidir.

• Ortama düzen getir: Dağınık masa, dağınık zihin demektir.

• Kendine nazik ol: Erteleme bir başarısızlık değil, bir sinyaldir. O an duygusal olarak zorlanıyorsundur.

• Küçük ödüller koy: Beyin, ödül mekanizmasıyla çalışır. Tamamladığın her adımın sonunda kendine minik bir ödül ver.

Stanford Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmada, büyük hedefleri küçük parçalara bölüp ilerleyen kişilerin motivasyonunun %42 oranında arttığı gözlenmiş.Çünkü her “bitirdim” duygusu, beyinde dopamin salgısını tetikliyor.

✨ Gerçek Değişim Nerede Başlar?

Gerçek değişim, “hazır olduğunda” değil, “karar verdiğinde” başlar.Mükemmel bir başlangıç yoktur; ama kötü bir başlangıç bile, hiç başlamamaktan iyidir.

Belki sen de şu an bir şeyleri erteliyorsun.Ama belki de bugün, sadece 5 dakikalığına başlasan, yarının yönü tamamen değişecek.

🌿 Peki güzel insan, sen bugün hangi adımı ertelemeyi bırakıp atmaya cesaret edeceksin?